ابزار تحلیل در ارزیابی حسی، پانل است. ارزش آن بستگی به عینیت، دقت و تکرارپذیری قضاوت اعضای پانل دارد. قبل از اینکه یک پانل با اطمینان مورد استفاده قرار گیرد، باید توانایی پانلیست ها برای باز تولید قضاوت هایشان تعیین شود.
پانلیست هایی که برای آزمون های توصیفی استفاده می شوند، باید به دقت انتخاب و آموزش داده شوند. پانلیست های مربوط به آزمون های آزمایشگاهی معمولا کارکنان اداری، کارخانه یا تحقیق و توسعه هستند. در این حالت، شرکت در پانل باید به عنوان یک کار روتین برای پرسنل قلمداد شود و از آنها انتظار می رود که همه محصولات را ارزیابی کنند. با این حال نباید از هیچ فردی بخواهید غذایی را ارزیابی کند که با آن مخالف است با به آن آلرژی دارد. البته پشتیبانی و همکاری کامل سرپرستان افرادی که به عنوان پانلیست به خدمت گرفته می شوند، ضروری است.
لازم به ذکر است که یک پانل کوچک که به خوبی تعلیم دیده باشد، نتایج دقیق تر و با ثبات تری از یک پانل بزرگ آموزش ندیده فراهم می کند.
معیارهای عمومی انتخاب پانلیست
انتخاب پانلیست، رکن اساسی توسعه یک پانل حسی کارآمد است. پانلیست ها را باید بر مبنای مشخصات فردی معین و توانایی بالقوه برای اجرای وظایف حسی خاص انتخاب کرد.
- سلامت: هنگامی که پانلیست ها در شرایطی مانند سرماخوردگی، آلرژی، استفاده از دارو، بارداری و … هستند که با عملکرد بو و مزه در تداخل است، نباید در آزمون شرکت کنند. پانلیست ها باید از مصرف دخانیات، جویدن آدامس، خوردن و یا نوشیدن حداقل ۳۰ دقیقه قبل از آزمون خودداری نمایند.
- علاقه: عواملی مانند علاقه و انگیزش از سن و جنسیت پانلیست مهم تر است. برای ایجاد علاقه می توان آن ها را از نتایج آگاه کرد و به آنها این احساس را منتقل کرد که فعالیت مهم و تعیین کننده ای را انجام می دهند.
- در دسترس بودن و وقت شناسی: افرادی که مرتب سفر می کنند و برخی پرسنل تولید برای ارزیابی مناسب نیستند. وقت شناسی نه تنها برای جلوگیری از اتلاف وقت بلکه جهت انسجام و یکپارچگی در نمونه و طراحی آزمایش ضروری است.
- مهارت های کلامی: میزان برخورداری از مهارت های کلامی به روش شناسی بستگی دارد. آزمون های توصیفی معمولا به مهارت های کلامی و ارتباطی خوب نیاز دارند. چون پانلیست ها باید ویژگی های مختلف محصول را تعریف و توصیف نمایند.
مهارت های اساسی مشترک در آزمون های مختلف برای یک پانلیست
- توانایی تمرکز بر روی وظیفه واگذار شده
- پیروی از دستورالعمل های تشریح شده در یک روش ارزیابی حسی
- برخورداری از مهارت های لازم برای یک آزمون معین
- توانایی ثبت داده ها یا گزارش نتایج به شیوه ای مناسب
عواملی که بر حساسیت حسی پانلیست تاثیر می گذارند
- سلامت
- دخانیات
- حافظه
- انگیزش
صلاحیت های ذهنی پانلیست
- نگرش مثبت
- فرونشاندن عوامل عاطفی و هیجانی
- عدم پیش داوری (یا تعصب)
- درستکاری
- حافظه حسی خوب
- توانایی تحلیل و ترکیب
- حس مسئولیت
- رویکرد انتقادی و خود انتقاد کننده
- دقت
- احتیاط
- انضباط
- شخصیت محکم
- آرامش
- تعادل
- استقامت و پشتکار
- وجدان
- تمرکز
منابع
- Balázs, Szabó P. (2012-2014). Sensory evaluation in food Industry.
- Aiken, Tony and Spedding, Gary. (2014). Training and Selection of Sensory Evaluation Panelists.
- Poste, Linda M., Mackie, Deborah A., Butler, Gail and Larmond, Elizabeth. (1991). Laboratory methods for sensory analysis of food.
